Aparaty ortodontyczne wykorzystywane są do leczenia problemów ze zgryzem. Najczęściej są one związane z nieprawidłowym ustawieniem żuchwy i szczęki względem siebie, a także szparami międzyzębowymi czy rotacjami zębów. Współczesna technologia pozwala na leczenie ortodontyczne w każdym wieku. Pacjent może wybierać spośród różnych rodzajów aparatów. Ostateczna decyzja o wyborze właściwego aparatu jest podejmowana pod okiem specjalisty. Duży wpływ mają także możliwości finansowe pacjenta.
Zasadniczo wyróżnia się dwa rodzaje aparatów ortodontycznych, a mianowicie stałe i ruchome. Pierwsze składają się z zamków, a także pierścieni i drutu. Ortodonta nakleja zamki na zęby i łączy je ze sobą za pomocą drutu zwanego łukiem. Podczas kolejnych wizyt, żeby uzębienie przesunęło się do oczekiwanego kształtu aparat jest modyfikowany poprzez zmiany łuków, dogięcia czy zastosowanie specjalnych sprężyn i innych elementów. Ruchome aparaty natomiast zakładane są na pewien czas w ciągu, najczęściej od kilku do kilkunastu godzin na dobę. Są one przede wszystkim przeznaczone dla dzieci od 4 do 12 roku życia.
W ramach jednej i drugiej kategorii wyróżnia się dodatkowe klasyfikacje. Aparaty stałe dzielone są na klasyczne zakładane od strony wargowej zębów oraz lingwalne, czyli językowe, w których zamki i łuk umieszczę się od strony języka. Aparaty stałe klasyczne mogą mieć łuk przypinany do zamków za pomocą gumek czyli ligatur oraz mogą być samoligaturujące, w których łuk zapinany jest za pomocą specjalnych klapek w zamkach.
Aparaty ortodontyczne klasyczne mogą mieć elementy wykonane z różnych materiałów w celu poprawy ich estetyki. Klasycznie wykorzystuje się stopy stali w kolorze srebrnym ale można także wybrać aparat z zamkami ze stopów złota, które ma przyjemniejszą ciepłą barwę. Dla osób chcących jak najbardziej dopasować aparat do koloru zębów przewidziano zamki estetyczne z kompozytu lub ceramiki w kolorze zębów oraz z przeźroczystego kryształu.
Aparat lingwalny jest to bardzo estetyczne rozwiązanie, nie rzuca się tak bardzo w oczy ponieważ zamki klejone są od wewnątrz czyli na powierzchniach podniebiennych i językowych, niewidocznych w uśmiechu czy rozmowie. Jednakże istnieją pewne przeciwwskazania związane z użytkowaniem takiego rozwiązania. Ponadto cena takiego rozwiązania jest wysoka ponieważ zamki są wykonywane na zamówienie i dopasowane indywidualnie do zębów. Jest to także trudniejsza technika leczenia dla ortodonty.
Alternatywą dla aparatów stałych mogą być aparaty zdejmowane w formie przeźroczystych nakładek. W zależności od systemu i zakresu leczenia wykonuje się od kilku do kilkudziesięciu nakładek, które nosi się w ściśle określonej kolejności. Każda następna nakładka różni się nieco od poprzedniej powodując przemieszczanie zębów. Nakładki są przeźroczyste i praktycznie niewidoczne na zębach. Wśród tego typu rozwiązań przykładami są systemy Invisalign i Clear Aligner. W systemach tych wykorzystuje się nowoczesne, cyfrowe technologie: wirtualne projektowanie zgryzu i nakładek na w oprogramowaniu komputerowym CAD oraz druk 3D.
